In het circulair getransformeerde BlueCity in Rotterdam gingen we op 6 maart 2018 tijdens ons tweede event door met de meer praktische kant van circulair bouwen; hoe gaan we het doen en hoe kunnen we dan concreet de opdrachtgever overtuigen met een rendabele businesscase? Keynotes van circulaire doeners combineerden we met break-out sessies met alle aanwezigen. Dit leidde tot prikkelende discussies en nieuwe inzichten over de meer praktische kant van circulair bouwen. Zoals wat? Lees het zelf hieronder!

Break-out sessie A ‘Traditionele bouw klaar voor circulariteit?’

Deze break-out sessie werd gehost door Platform CB’23, een initiatief van het Rijksvastgoedbedrijf, Rijkswaterstaat, De Bouwcampus en NEN. Zij verkenden tijdens het event wat nodig is voor de transitie naar een circulaire bouw.

Hoe maken we circulair, spectaculair?
Tijdens de vier bijeenkomsten werd het nogmaals bevestigd: de bouwsector is zeer gemotiveerd om circulair te worden. Er bleek een grote behoefte aan nauwere samenwerking in de keten, aan het delen van praktijkervaringen en aan heldere definities over circulair bouwen. Dit sluit goed aan bij de plannen van Platform CB’23 dat wil opereren als verbinder tussen de bestaande initiatieven en aanjager wil zijn voor de ontwikkeling van nieuwe, praktijkgerichte kennis en afspraken binnen de sector.

Nieuwe rollen binnen de bouw
‘De architect krijgt een andere rol’, was een van de argumenten die tegen de stelling inging dat opdrachtgevers zelf moeten vragen om circulaire gebouwen. Volgens de aanwezigen weten opdrachtgevers vaak niet wat er mogelijk is en neemt de architect nog geen overkoepelende multidisciplinaire rol in, waardoor andere partijen instappen en belangrijke adviezen richting opdrachtgevers geven. Iedereen in de keten heeft een belangrijke rol, maar de kennis samenbrengen en bij elkaar houden, blijft toch een uitdaging. Er werd geconcludeerd dat het belangrijk is dat het ambitieniveau hoog blijft; pas dan ben je echt aan het pionieren. Ook waren de participanten het met elkaar eens dat de risico’s gedeeld moeten worden en dat resultaten boven het ambitieniveau een beloning verdienen. Belonen in plaats van straffen.

De belangrijkste take-away is dat de opdrachtgever bereid moet zijn om het te betalen. Veel opdrachtgevers die er specifiek om vragen, willen het geld er voor neerleggen, maar willen particulieren (bijv. woningbouw) ook extra betalen? Hoe kunnen we die nieuwe businessmodellen opzetten? Het Platform neemt dit mee voor verdere uitwerking!

Praktische afspraken
Afspraken en normen zijn subjectief en iedereen kan ze verschillend interpreteren. Zo ook in deze sector. Toch was het merendeel het eens dat het wel degelijk nodig en belangrijk is. Door de normen op te schroeven, verhoog je de ambities waardoor je uiteindelijk ook de markt kan laten meebewegen. Dit komt doordat sommige dingen niet vanzelf door de markt worden opgepakt. Het is daarom belangrijk om sommige regels te herzien, omdat ze innovatie belemmeren. Nieuwe normen zijn belangrijk, omdat de belangen en motieven erg verschillend zijn. Een ontwikkelaar wil graag snel cashen, waar een investeerder een langere termijn visie heeft waardoor circulair bouwen een stuk interessanter is.

Meer samenwerking in de keten
Teamwork makes the dream work. Een mooie quote, maar als er onvoldoende vertrouwen is, verandert er niets wezenlijks. Circulair bouwen is dan gewoon een groen sausje. Er wordt nog te traditioneel gedacht; geld verdienen.

Samenwerken is het meest noodzakelijk in het begin van het proces. Er is meer tijd nodig voor projecten, want nu blijft het vaak alleen binnen de eigen innovaties. Nu bepaalt de opdrachtgever en als het een slechte vraag is, dan krijg je ook een slecht resultaat. Veel wordt al in het begin van een proces maximaal beïnvloed, dus het is belangrijk dat alle partijen vanaf het begin worden betrokken, want naarmate het proces vordert, neemt de invloed snel af.

Nauwere samenwerking in de keten, delen van praktijkervaringen en heldere definities over circulair bouwen; dit sluit goed aan bij de plannen van Platform CB’23 dat wil opereren als verbinder tussen de bestaande initiatieven en aanjager wil zijn voor de ontwikkeling van nieuwe, praktijkgerichte kennis en afspraken binnen de sector.  Meer weten over Platform CB’23? Mail naar PlatformCB23@debouwcampus.nl.

Break-out sessie B ‘Circulaire bouwcomponenten’

Deze sessie werd gehost door Heijmans Utiliteit, die zelf diverse circulaire projecten op zijn naam heeft staan. Daarbij is ook het Grondstoffenakkoord getekend, zodat Heijmans betrokken is bij de transitieagenda’s van maakindustrie en bouw.

Bent u zelf eigenlijk wel circulair?

Afval scheiden, 25% meer betalen voor duurzame producten, reclamefolders in de bus of aanschaffen van tweedehandsartikelen: wie is ertoe bereid? Echt bereid. Antwoorden hierop zeggen iets over hoe een individu zich wil inzetten voor duurzaamheid, maar organisaties komen ook voor dergelijke vraagstukken te staan, weliswaar in andere vorm of setting. De meningen van de participanten waren verdeeld; sommigen deden alles, anderen slechts sporadisch iets. Intrinsieke motivatie is ook key om de circulaire transitie te laten slagen: begin bij uzelf!

Energietransitie concurreert met circulair bouwen

Gaan de energietransitie en circulair bouwen hand-in-hand? We zijn net begonnen; de meesten weten nog niet wat ze willen, was het meest gehoorde antwoord. Hoe kunnen energietransitie en circulair bouwen hand-in-hand gaan als de zonnepanelen die men op het dak heeft voor een gunstige energierekening zorgen, maar zwaar mee wegen in de milieufactor van dat pand? Ook opmerkingen als: ‘’Wanneer we kijken naar de bestaande woningvoorraad, zie je dat daar voor een goudmijn aan bouwmaterialen is gebruikt. We moeten bedenken wat we daar allemaal mee kunnen. Het is een potentiele bron. Wanneer we dit niet meer gebruiken, zijn we helemaal niet duurzaam bezig,” passeerden de revue. Er is zeker ondersteuning van de overheid nodig om e.e.a. handen en voeten te geven. Circulair bouwen begint al bij het ontwerp en dan voornamelijk het remontabele ontwerp.

Denken in systemen helpt circulair bouwen

Een participant: “Circulair bouwen is een systemisch probleem. Je moet het dus niet fragmentarisch benaderen, zoals we het nu doen. Je moet zorgen dat de pot met geld van iedereen is en niet bestaat uit losse decentrale onderdelen. Als iemand wat meer krijgt en ik wat minder, dan komen we op hetzelfde uit.” “Er wordt met bepaalde oogkleppen gekeken naar het circulair bouwen. Iedere partij wil duurzaam opereren, maar we houden te veel vast aan bestaande gewoontes. Hier moet over gesproken worden op platformen zoals hier, vandaag, waar de gastheer een bepaald draagvlak probeert te creëren,” aldus de deelnemers van de break-out sessie.

Systeemdenken, hulp bij de diverse energietransities en als eerste bij jezelf beginnen; er is werk aan de winkel voor onszelf, maar de overheid zal hier ook zeker een belangrijke rol in dienen te vervullen door te inspireren en informeren.

Break-out sessie C ‘Dienen en verdienen’

Deze sessie zou gehost worden door Elisabeth Boersma, die helaas door ziekte geveld bleek. Elisabeth heeft als missie dat circulair bouwen het ‘nieuwe normaal’ zou moeten zijn en probeert bij alles wat ze doet maatschappelijke meerwaarde te creëren. Urban mining, dienen maar ook verdienen. Pieter Snelder verving Elisabeth.

Wie doet wat?

Wie is nu eigenlijk verantwoordelijk voor circulair bouwen en moet de architect de maatschappelijke meerwaarde creëren? Dat laatste vond men van niet, maar er moet wel degelijk een moraalslag komen waarin de architect een belangrijke rol kan vervullen. Is de architect dan de beslisser? Nee, het is een wisselwerking waarbij ook de industrie, zoals Kingspan, een rol in speelt. Zij brengen partijen bij elkaar, zij hebben visie en zoeken de juiste marktpartijen. Grote interieurbedrijven nemen hierin de lead al.

Geen geitenwollensokken-thema

Circulair bouwen is geen geitenwollensokken-thema; het dwingt ons om 100 jaar vooruit te kijken. Hoe zorgen we dat gebouwen er dan nog staan of herbestemd kunnen worden? In welke vorm moeten we circulair ontwerpen? Daar was niet direct een eenduidig antwoord op te formuleren; zolang het gevoel van thuiszijn gecreëerd kan worden, is een gebouw geslaagd. Of dit nu een Tiny House is of een remontabele woontoren.

Schaalbaar

Kijk wel uit dat we niet steeds het wiel opnieuw gaan uitvinden, want stiekem zijn we al jaren circulair bezig, al blijft het vaak bij losse voorbeelden. Maak het schaalbaar, zodat we niet steeds opnieuw hoeven te beginnen en leer van elkaar.

Industrie als mede-aanjager van circulair bouwen, vooruit kijken in de toekomst bij het ontwerp en schaalbaar ontwerpen waren de belangrijkste take-aways van deze sessie. Hieruit kunnen we concluderen dat het ontstaan van een circulaire wereld grotendeels bij onszelf begint en de manier waarop we zelf de toekomst willen vormgeven.

Roadtrip langs 2 circulaire start-ups

FruitLeather
In 2016 startten Hugo de Boon en Koen Meerkerk met het produceren van fruitleer. Ze kregen een schoolopdracht om iets met afval te doen en ontdekten per toeval dat ze van fruitafval een op leer lijkend materiaal konden maken. Met hun fruitleer willen de mannen het voedselverspillingsprobleem aanpakken. Ze besloten dit als hun afstudeerproject te nemen en begonnen met minimale middelen aan een tas van nectarines. Een groot deel van de werkzaamheden werd handmatig gedaan waardoor Koen en Hugo ’s avonds stinkend naar rottend fruit in de trein naar huis zaten. Inmiddels hebben ze subsidie gekregen en kunnen investeren in een mooie machine die hun werk uit handen neemt. Het nieuwste product van fruitleer is een paar schoenen. Deze zijn nu nog niet waterbestendig, dus de volgende stap is om deze verder te ontwikkelen. Het uiteindelijke doel is om fruitleer voor zoveel mogelijk doeleinden te kunnen gebruiken. http://fruitleather.nl/

Better Future Factory
De Better Future Factory is een product ontwerpbureau dat in 2013 is opgericht. De focus ligt op het transformeren van afval in mooie producten. Met de door hen ontwikkelde apparatuur staat Tim Tackenberg op festivals om plastic bekertjes te versnipperen en om te zetten naar filamenten voor de 3D printer, waarmee ter plekke een souvenir in de vorm van een zegelring of armband met logo gemaakt wordt. Inmiddels zijn ze veel verder dan dat en worden interieurs van koelkasten en dashboards van auto’s omgezet in 3D printerinkt. Deze filamenten worden wereldwijd verkocht. Op dit moment zijn ze een vloer, gemaakt van petflessen, aan het testen zodat deze straks misschien wel in jouw woonkamer ligt. http://www.betterfuturefactory.com/