Circulaire huwelijken kunnen leiden tot mooie hoogtepunten

Herstructureren in binnenstedelijk gebied geeft volop kansen

Inmiddels heeft u de circulaire boodschap wel meegekregen. Want zelfs als u in hetzelfde cirkeltje blijft ronddraaien, dan nog ontkomt u niet aan deze steeds manifestere stroming in onze samenleving. Maar zoals bij elke ontwikkeling, het gaat met vallen en opstaan. Bovendien zijn er honderden visies, koplopers van diverse pluimage en vele volgers. Net als het leven zelf. Negeren is dus geen optie meer. U moet er iets mee. Misschien omdat u het heel graag wilt vanuit een intrinsieke motivatie, misschien omdat uw opdrachtgever ernaar vraagt of zelfs eist? Het levert in elk geval prachtige nieuwe kansen op, zoals binnenstedelijke herstructureringen. Wij gaan er graag voor op één knie.

Het ene circulaire huwelijk is het andere niet. Binnenstedelijke herstructureringen zijn vaak bijzonder interessante ontwikkelingen, althans dat vinden wij bij Kingspan. Ze hebben in essentie vaak al een mooi circulair vertrekpunt met bestaande bebouwing als basis. Zo kent Nederland talrijke verouderde, vaak binnenstedelijke, bedrijfsterreinen. Op het eerste gezicht vergane glorie en voorheen vaak rijp voor de sloop, tegenwoordig eerder prachtige kansrijke gebieden met uitzicht op een tweede leven.

Het begint met een ‘ja’
Kansrijk is nog niet altijd hetzelfde als eenvoudig. Bij bestaande bedrijventerreinen heb je tenslotte vaak te maken met verschillende belangen, meerdere eigenaren en verschillende geïnteresseerden. Dat vraagt om creativiteit en een zorgvuldige aanpak voordat deze partijen elkaar de liefde verklaren. Niet op de laatste plaats omdat ook de kosten vaak voor de baten uitgaan. Gelukkig bieden dergelijke terreinen meestal een bloeiend perspectief. De schoonheid van het oude en de verleiding van het nieuwe, maken deze gebieden gewild voor eigenaren, ontwikkelaars en toekomstige gebruikers. Zeker als ze elkaar daarbij letterlijk en figuurlijk de ruimte geven.

Wat verwacht je van elkaar?
Maar pas op. Net als voor elke menselijke relatie die uitmondt in een sprookjeshuwelijk, is het ook zakelijk gezien prettig dat je elkaar begrijpt en min of meer dezelfde waarden en normen hebt. Juist op dat terrein gaat het nog weleens mis. Zo blijkt uit recent onderzoek door de BNA (Panteia / BNA Verdiepingsonderzoek 2018), dat projecten regelmatig een valse start maken. Circulair bouwen mag dan het buzzword in de bouw zijn van afgelopen jaar, wie er wat precies verstaat onder circulair bouwen/installeren/ontwerpen, loopt nogal uiteen. Het belangrijkste knelpunt is het ontbreken van een duidelijke definitie (65%) en ook het ontbreken van een heldere normering van circulair materiaal (60%) is vaak een manco, aldus de bevraagde architecten.

Fraaie hoogtepunten
Feit is dat de circulaire markt groot is en dat er pareltjes liggen te wachten in veel steden. Heldere vertrekpunten zijn het begin van een goede samenwerking naast een degelijke financiering in de context van alle denkbare circulaire mogelijkheden, duurzaamheidsdoelstellingen, economische belangen, gebruikerswensen et cetera. De relatief schaarse ruimte die dergelijke ontwikkelingen vaak kenmerken, vraagt ook om intensieve invulling van de beschikbare vierkante meters en dus zal de hoogte gezocht moeten worden.

Duurzame verbinding
Door het realiseren van extra verdiepingen met bijvoorbeeld daglichtsystemen die natuurlijk zijn voorzien van PV-panelen, ontstaan niet alleen duurzame en economisch rendabele gebouwen, maar ook fraaie hoogtepunten waar een beetje oud, een beetje nieuw en wat geleend hergebruikt materiaal samenkomen. Voor duurzame verbindingen die een leven lang meegaan.


Samen circulair

Samen circulair: hoe gaan we dit realiseren?

In het circulair getransformeerde BlueCity in Rotterdam gingen we op 6 maart 2018 tijdens ons tweede event door met de meer praktische kant van circulair bouwen; hoe gaan we het doen en hoe kunnen we dan concreet de opdrachtgever overtuigen met een rendabele businesscase? Keynotes van circulaire doeners combineerden we met break-out sessies met alle aanwezigen. Dit leidde tot prikkelende discussies en nieuwe inzichten over de meer praktische kant van circulair bouwen. Zoals wat? Lees het zelf hieronder!

Break-out sessie A 'Traditionele bouw klaar voor circulariteit?'

Deze break-out sessie werd gehost door Platform CB’23, een initiatief van het Rijksvastgoedbedrijf, Rijkswaterstaat, De Bouwcampus en NEN. Zij verkenden tijdens het event wat nodig is voor de transitie naar een circulaire bouw.

Hoe maken we circulair, spectaculair?
Tijdens de vier bijeenkomsten werd het nogmaals bevestigd: de bouwsector is zeer gemotiveerd om circulair te worden. Er bleek een grote behoefte aan nauwere samenwerking in de keten, aan het delen van praktijkervaringen en aan heldere definities over circulair bouwen. Dit sluit goed aan bij de plannen van Platform CB’23 dat wil opereren als verbinder tussen de bestaande initiatieven en aanjager wil zijn voor de ontwikkeling van nieuwe, praktijkgerichte kennis en afspraken binnen de sector.

Nieuwe rollen binnen de bouw
‘De architect krijgt een andere rol’, was een van de argumenten die tegen de stelling inging dat opdrachtgevers zelf moeten vragen om circulaire gebouwen. Volgens de aanwezigen weten opdrachtgevers vaak niet wat er mogelijk is en neemt de architect nog geen overkoepelende multidisciplinaire rol in, waardoor andere partijen instappen en belangrijke adviezen richting opdrachtgevers geven. Iedereen in de keten heeft een belangrijke rol, maar de kennis samenbrengen en bij elkaar houden, blijft toch een uitdaging. Er werd geconcludeerd dat het belangrijk is dat het ambitieniveau hoog blijft; pas dan ben je echt aan het pionieren. Ook waren de participanten het met elkaar eens dat de risico’s gedeeld moeten worden en dat resultaten boven het ambitieniveau een beloning verdienen. Belonen in plaats van straffen.

De belangrijkste take-away is dat de opdrachtgever bereid moet zijn om het te betalen. Veel opdrachtgevers die er specifiek om vragen, willen het geld er voor neerleggen, maar willen particulieren (bijv. woningbouw) ook extra betalen? Hoe kunnen we die nieuwe businessmodellen opzetten? Het Platform neemt dit mee voor verdere uitwerking!

Praktische afspraken
Afspraken en normen zijn subjectief en iedereen kan ze verschillend interpreteren. Zo ook in deze sector. Toch was het merendeel het eens dat het wel degelijk nodig en belangrijk is. Door de normen op te schroeven, verhoog je de ambities waardoor je uiteindelijk ook de markt kan laten meebewegen. Dit komt doordat sommige dingen niet vanzelf door de markt worden opgepakt. Het is daarom belangrijk om sommige regels te herzien, omdat ze innovatie belemmeren. Nieuwe normen zijn belangrijk, omdat de belangen en motieven erg verschillend zijn. Een ontwikkelaar wil graag snel cashen, waar een investeerder een langere termijn visie heeft waardoor circulair bouwen een stuk interessanter is.

Meer samenwerking in de keten
Teamwork makes the dream work. Een mooie quote, maar als er onvoldoende vertrouwen is, verandert er niets wezenlijks. Circulair bouwen is dan gewoon een groen sausje. Er wordt nog te traditioneel gedacht; geld verdienen.

Samenwerken is het meest noodzakelijk in het begin van het proces. Er is meer tijd nodig voor projecten, want nu blijft het vaak alleen binnen de eigen innovaties. Nu bepaalt de opdrachtgever en als het een slechte vraag is, dan krijg je ook een slecht resultaat. Veel wordt al in het begin van een proces maximaal beïnvloed, dus het is belangrijk dat alle partijen vanaf het begin worden betrokken, want naarmate het proces vordert, neemt de invloed snel af.

Nauwere samenwerking in de keten, delen van praktijkervaringen en heldere definities over circulair bouwen; dit sluit goed aan bij de plannen van Platform CB’23 dat wil opereren als verbinder tussen de bestaande initiatieven en aanjager wil zijn voor de ontwikkeling van nieuwe, praktijkgerichte kennis en afspraken binnen de sector.  Meer weten over Platform CB'23? Mail naar PlatformCB23@debouwcampus.nl.

Break-out sessie B 'Circulaire bouwcomponenten'

Deze sessie werd gehost door Heijmans Utiliteit, die zelf diverse circulaire projecten op zijn naam heeft staan. Daarbij is ook het Grondstoffenakkoord getekend, zodat Heijmans betrokken is bij de transitieagenda’s van maakindustrie en bouw.

Bent u zelf eigenlijk wel circulair?

Afval scheiden, 25% meer betalen voor duurzame producten, reclamefolders in de bus of aanschaffen van tweedehandsartikelen: wie is ertoe bereid? Echt bereid. Antwoorden hierop zeggen iets over hoe een individu zich wil inzetten voor duurzaamheid, maar organisaties komen ook voor dergelijke vraagstukken te staan, weliswaar in andere vorm of setting. De meningen van de participanten waren verdeeld; sommigen deden alles, anderen slechts sporadisch iets. Intrinsieke motivatie is ook key om de circulaire transitie te laten slagen: begin bij uzelf!

Energietransitie concurreert met circulair bouwen

Gaan de energietransitie en circulair bouwen hand-in-hand? We zijn net begonnen; de meesten weten nog niet wat ze willen, was het meest gehoorde antwoord. Hoe kunnen energietransitie en circulair bouwen hand-in-hand gaan als de zonnepanelen die men op het dak heeft voor een gunstige energierekening zorgen, maar zwaar mee wegen in de milieufactor van dat pand? Ook opmerkingen als: ‘’Wanneer we kijken naar de bestaande woningvoorraad, zie je dat daar voor een goudmijn aan bouwmaterialen is gebruikt. We moeten bedenken wat we daar allemaal mee kunnen. Het is een potentiele bron. Wanneer we dit niet meer gebruiken, zijn we helemaal niet duurzaam bezig,” passeerden de revue. Er is zeker ondersteuning van de overheid nodig om e.e.a. handen en voeten te geven. Circulair bouwen begint al bij het ontwerp en dan voornamelijk het remontabele ontwerp.

Denken in systemen helpt circulair bouwen

Een participant: “Circulair bouwen is een systemisch probleem. Je moet het dus niet fragmentarisch benaderen, zoals we het nu doen. Je moet zorgen dat de pot met geld van iedereen is en niet bestaat uit losse decentrale onderdelen. Als iemand wat meer krijgt en ik wat minder, dan komen we op hetzelfde uit.” “Er wordt met bepaalde oogkleppen gekeken naar het circulair bouwen. Iedere partij wil duurzaam opereren, maar we houden te veel vast aan bestaande gewoontes. Hier moet over gesproken worden op platformen zoals hier, vandaag, waar de gastheer een bepaald draagvlak probeert te creëren,” aldus de deelnemers van de break-out sessie.

Systeemdenken, hulp bij de diverse energietransities en als eerste bij jezelf beginnen; er is werk aan de winkel voor onszelf, maar de overheid zal hier ook zeker een belangrijke rol in dienen te vervullen door te inspireren en informeren.

Break-out sessie C 'Dienen en verdienen'

Deze sessie zou gehost worden door Elisabeth Boersma, die helaas door ziekte geveld bleek. Elisabeth heeft als missie dat circulair bouwen het 'nieuwe normaal' zou moeten zijn en probeert bij alles wat ze doet maatschappelijke meerwaarde te creëren. Urban mining, dienen maar ook verdienen. Pieter Snelder verving Elisabeth.

Wie doet wat?

Wie is nu eigenlijk verantwoordelijk voor circulair bouwen en moet de architect de maatschappelijke meerwaarde creëren? Dat laatste vond men van niet, maar er moet wel degelijk een moraalslag komen waarin de architect een belangrijke rol kan vervullen. Is de architect dan de beslisser? Nee, het is een wisselwerking waarbij ook de industrie, zoals Kingspan, een rol in speelt. Zij brengen partijen bij elkaar, zij hebben visie en zoeken de juiste marktpartijen. Grote interieurbedrijven nemen hierin de lead al.

Geen geitenwollensokken-thema

Circulair bouwen is geen geitenwollensokken-thema; het dwingt ons om 100 jaar vooruit te kijken. Hoe zorgen we dat gebouwen er dan nog staan of herbestemd kunnen worden? In welke vorm moeten we circulair ontwerpen? Daar was niet direct een eenduidig antwoord op te formuleren; zolang het gevoel van thuiszijn gecreëerd kan worden, is een gebouw geslaagd. Of dit nu een Tiny House is of een remontabele woontoren.

Schaalbaar

Kijk wel uit dat we niet steeds het wiel opnieuw gaan uitvinden, want stiekem zijn we al jaren circulair bezig, al blijft het vaak bij losse voorbeelden. Maak het schaalbaar, zodat we niet steeds opnieuw hoeven te beginnen en leer van elkaar.

Industrie als mede-aanjager van circulair bouwen, vooruit kijken in de toekomst bij het ontwerp en schaalbaar ontwerpen waren de belangrijkste take-aways van deze sessie. Hieruit kunnen we concluderen dat het ontstaan van een circulaire wereld grotendeels bij onszelf begint en de manier waarop we zelf de toekomst willen vormgeven.

Roadtrip langs 2 circulaire start-ups

FruitLeather
In 2016 startten Hugo de Boon en Koen Meerkerk met het produceren van fruitleer. Ze kregen een schoolopdracht om iets met afval te doen en ontdekten per toeval dat ze van fruitafval een op leer lijkend materiaal konden maken. Met hun fruitleer willen de mannen het voedselverspillingsprobleem aanpakken. Ze besloten dit als hun afstudeerproject te nemen en begonnen met minimale middelen aan een tas van nectarines. Een groot deel van de werkzaamheden werd handmatig gedaan waardoor Koen en Hugo ’s avonds stinkend naar rottend fruit in de trein naar huis zaten. Inmiddels hebben ze subsidie gekregen en kunnen investeren in een mooie machine die hun werk uit handen neemt. Het nieuwste product van fruitleer is een paar schoenen. Deze zijn nu nog niet waterbestendig, dus de volgende stap is om deze verder te ontwikkelen. Het uiteindelijke doel is om fruitleer voor zoveel mogelijk doeleinden te kunnen gebruiken. http://fruitleather.nl/

Better Future Factory
De Better Future Factory is een product ontwerpbureau dat in 2013 is opgericht. De focus ligt op het transformeren van afval in mooie producten. Met de door hen ontwikkelde apparatuur staat Tim Tackenberg op festivals om plastic bekertjes te versnipperen en om te zetten naar filamenten voor de 3D printer, waarmee ter plekke een souvenir in de vorm van een zegelring of armband met logo gemaakt wordt. Inmiddels zijn ze veel verder dan dat en worden interieurs van koelkasten en dashboards van auto’s omgezet in 3D printerinkt. Deze filamenten worden wereldwijd verkocht. Op dit moment zijn ze een vloer, gemaakt van petflessen, aan het testen zodat deze straks misschien wel in jouw woonkamer ligt. http://www.betterfuturefactory.com/


Kingspan en circulariteit

De betaalbaarheid van circulariteit: 4 voorwaarden

4 voorwaarden voor circulair bouwen

Circulair bouwen lijkt een onomkeerbare trend. De vraag is alleen hoe hard die trend doorzet en wat daarvoor moet gebeuren? Tijdens het door circa 180 architecten, projectontwikkelaars en investeerders bezochte event Circulair Bouwen, hoe dan? op 6 maart in BlueCity Rotterdam, bleek dat de belangstelling voor dit thema zeer groot is en dat de intentie volop aanwezig is. Aan ambitie dus geen gebrek, maar een goede intentie is nog geen daad bij het woord. Anders gezegd: de bereidheid om te investeren ontbreekt nogal eens. Want circulair bouwen is veelal een duurdere oplossing op de korte termijn, toch?

1. Nieuwe verdienmodellen
Dat hangt er maar vanaf hoe je het bekijkt en vooral hoe je het berekent. Geef ons nu je angst; we geven er een businessmodel voor terug! Dus beginnen we met de vraag wat mag circulair bouwen kosten en wat moet het opleveren? De bouwketen kent tenslotte maar weinig filantropische instellingen. Bovendien is er nog veel onzekerheid bij beleggers en investeerders, hoewel zij wel vaak de partijen zijn die al een stapje extra durven te zetten. Zij realiseren zich dat vanuit het principe Total Cost of Ownership je juist ook op de langere termijn gebouwen op waarde moet schatten. De gepresenteerde en bekende case tijdens het event, de realisatie van het stadkantoor Venlo, toont aan dat je wel degelijk circulair winstgevend kunt bouwen. Althans, als er een lange termijnvisie is en de bereidheid om winstgevendheid breed te interpreteren. Zoals een lager ziekteverzuim door een gezonder gebouw waarin mensen zich beter voelen dan in een traditioneel gebouw.

2. Andere kijk op ontwerpen
Of zoals iemand zei tijdens een van de parallelsessies: een circulair gebouw is een duurzaam en gezond gebouw dat goed is voor het welbevinden van de gebruikers. Een mooie omschrijving die ook een schijnbare tegenstelling in zich huist. Het is de spagaat van circulariteit. Een gebouw vol met hergebruikte materialen realiseren binnen de eisen van het bouwbesluit is bepaald geen sinecure. En wat te denken van heersende trends en persoonlijke smaak? Niet elke opdrachtgever zit op zichtbaar gebruikt materiaal te wachten in zijn of haar nieuw opgeleverde pand. Zie hier de grote uitdagingen waar ontwerpers voor staan. Het vereist van zowel investeerders en andere opdrachtgevers, als van de ontwerpers zelf, een ingrijpend andere kijk op het ontwerpproces.

3. Intensieve samenwerking in de keten
Circulair bouwen is dus niet het speeltje van de architect, maar ook niet van de opdrachtgever of gebruiker. De een heeft een lange termijnvisie nodig, de ander een brede kijk op ontwerpen en de volgende een ruimere blik op mooi of lelijk. Tel daar producenten bij op die hun steentje moeten bijdragen en natuurlijk de partijen die in staat zijn om de grote gebruikte materialenvoorraad voor hergebruik beschikbaar te stellen. Er is kortom, een dringende behoefte aan een integrale ketensamenwerking waar het liefst de overheid nog een duit bij in het zakje doet in de vorm van ‘sturende’ wet- en regelgeving. Tijdens de bijeenkomst werd ook duidelijk dat er veel behoefte is aan kennisdeling van praktijkvoorbeelden en businesscases.

4. Niet in cirkeltjes blijven draaien, maar doen!
Tot slot was de conclusie: voor een betere wereld begin bij jezelf! Een cliché, maar wel een gegeven. Circulair bouwen is typisch een ontwikkeling die begint met kleine stapjes, eerste succesjes en relevante praktijkvoorbeelden. Het vraagt om anders en creatief denken. Om lef en om visie, maar de eerste voorbeelden van geslaagde projecten dienen zich aan. Het alternatief is, zoals iemand zei, gebouwen neerzetten met een levensduur van 1.000 jaar, dan weet je zeker dat het duurzaam is. Zeker, maar ook hier werpt de vraag zich op: wie gaat dat betalen? Het is wél een mooi voorbeeld van levensduur-denken in plaats van ‘slechts’ investeringsdenken. Dat wel :-).


Volgende stap in circulair

Uw volgende stap in circulair bouwen: het is tijd!

Het zal u niet ontgaan zijn dat circulariteit geen luchtfietserij of proefballonnetje meer is. Het is menens! Het speelkwartier is voorbij; het is tijd voor circulariteit. De BNA introduceerde al het manifest onder de aanjagende titel ‘Wij gaan circulair’ met de aansporing ‘Doe mee met de campagne’. Met het manifest wordt de branche uitgedaagd om zich actief in te zetten voor circulair bouwen volgens vijf ontwerpprincipes. Wie zich aangesproken voelt sluit zich aan en voert het logo. De lijst begint al langzaam aan te zwellen.

Als partner van de BNA, juichen wij als Kingspan Geïsoleerde Panelen, dit initiatief van harte toe. Wij gingen al eerder circulair, om het zo maar te zeggen. En zoals de BNA ook terecht stelt: circulair bouwen doe je samen. Met de hele kolom. Dat is bij ons niet aan dovenmansoren gericht. Want zoals bij veel ontwikkelingen is het: of het moet van de wetgever óf je doet het gewoon. Hoe het ook draait, vaak geldt: wie het eerst begint, profiteert het langst.

Wie het eerst begint, profiteert het langst

Ook voor circulair bouwen begint de toekomst vandaag
De toekomst lonkt en is bedreigend tegelijkertijd. Dat was al zo en is ook nu weer het geval. Want wat komt er op ons af? Welke consequenties heeft het voor mijn dagelijkse praktijk? Hoe moet ik daarop inspelen? Niet voor niets dat de BNA ook bijeenkomsten organiseert over de architect van de toekomst en de stad van de toekomst. Mooie bespiegelingen die ons een gevoel geven bij waar het naar toe gaat. Andere manieren van denken, samenwerken en toepassen. Onder aanvoering van de BNA werken ook 10 multidisciplinaire ontwerpteams in verschillende steden dit jaar aan een intensieve studie naar de stad van de toekomst. Vergezichten zijn prachtig en nodig, maar bij Kingspan houden we het ook graag concreet en toepasbaar. Wat gebeurt er nu en wat kunnen we vandaag al doen?

Een betere wereld begint bij jezelf
Daarom dus. En natuurlijk is nu beginnen met circulair denken en bouwen ook gewoon commercieel een heel slimme zet. Want iedereen kan op zijn vingers natellen dat het duurzame net zich steeds meer om onze traditionele branche zal sluiten. De eerste maatregelen vanaf 2020 zijn al aangekondigd en de aanbeveling is dat in 2030 alle aanbestedingen circulair zullen zijn. Gelukkig is het ook een machtig interessante ontwikkeling die weer allerlei nieuwe spannende ontwikkelingen, visies en concrete oplossingen met zich mee brengt. Maar uiteindelijk begint ook elke ontwikkeling een beetje bij jezelf. En het vraagt om anders denken.

Circulair bouwen is ook commercieel gewoon een slimme zet

Circulair bouwen is meer dan duurzaamheid
Het is meer toekomstbestendig bouwen. Het zijn niet alleen circulaire bouwmaterialen, het gaat ook over de gezondheid van de mensen in het gebouw. Gezondheid wordt een nog veel belangrijker thema in Nederland en gezonde gebouwen neerzetten, waarbij gekeken wordt naar de langere termijn. Dat zijn de vragen die binnen nu en een paar jaar gesteld worden door opdrachtgevers. Circulair bouwen is dus meer dan duurzaamheid alleen. We moeten niet zoals Bas van de Westerlo dat zegt ‘gaan prutsen in de marge’, we moeten het juist goed doen. Niemand wordt blij van iets minder slecht doen, het gaat om positief anders denken.

De gezondheid van de mensen in het gebouw wordt véél belangrijker

Het event Circulair Bouwen: een zeer gevarieerd programma
En daar dragen we graag een circulaire steen aan bij door u, alweer voor de tweede keer, een kosteloos event aan te bieden met een uitdagend en gevarieerd programma. Zo oriënteert u zich op diverse aspecten van het circulaire bouwen en bent u gelijk goed op weg! Na het succesvolle eerste event in het circulaire paviljoen Circl van ABN AMRO, organiseren we op 6 maart aanstaande het tweede event in BlueCity Rotterdam. Met boeiende succesvolle cases, circulair pionieren, praktische circulaire toepassingen, rendabel circulair bouwen en circulaire innovaties. Met tal van sprekers uit de gehele bouwkolom. Graag zetten we samen met u een volgende stap op weg naar meer circulariteit. Tot dan!


Bouwmaterialen hergebruiken: het nieuwe normaal

Door: Peter de Winter

Architect Elisabeth Boersma transformeerde samen met Marc van Asseldonk en Auguste van Oppen de voormalige Ru Paré school in de Amsterdamse wijk Slotervaart in een huiskamer voor de wijk. Bijzonder aan deze transformatie was hoe de gelegenheidscoalitie de opdracht in de wacht sleepte. Zij pitchten een strategie die naadloos aansloot op de visie van de opdrachtgever. De transformatie won in 2017 de Gulden Feniks in de categorie 'Low Budget High Impact'.

Voor de transformatie van de voormalige Ru Paré school in de Amsterdamse wijk Slotervaart in een huiskamer en ontmoetingsplek voor de wijk pitchte architect/strateeg Elisabeth Boersma van planB. urban&social strategies niet een ontwerp, maar een strategie. Het achterliggende idee was dat denken vanuit de latente capaciteiten van de wijk en haar bewoners veel beter het idee over de transformatie recht zou doen dan eerst met een ontwerp komen en dan pas gaan nadenken over de invulling van de ruimtes van de school. Het verzoek mee te doen aan de pitch kwam van opdrachtgever Samenwonen-Samenleven (SW-SL) uit Amsterdam. Deze stichting heeft als missie ‘helpers helpen waar geen hulp is.’ SW-SL zet zich in om de samenredzaamheid in kwetsbare wijken te stimuleren. De transformatie van de voormalige Ru Paré school in een huiskamer voor de buurt, past als een handschoen bij het streven naar zelfredzaamheid van een probleemwijk als Slotervaart.

Huiskamer voor de buurt

Geen ruimtelijk voorstel

Alle bureaus die gevraagd werden te pitchen, werden uitgenodigd op de school en kregen een uur de tijd om hun idee over het voetlicht te brengen. ‘We werden in een klaslokaal gezet om zonder maquette, powerpointpresentatie of ander materiaal te bedenken wat ons plan voor het gebouw zou zijn’, zegt Boersma. ‘We presenteerden als enige niet een ruimtelijk voorstel maar een strategie. Dat was riskant omdat men toch vaak een ruimtelijk voorstel van architecten verwacht. Onze strategie bleek achteraf naadloos aan te sluiten bij de visie van wederkerigheid van de opdrachtgever.’ De strategie die de gelegenheidscoalitie van Boersma c.s. ontwikkelden, bestond op de eerste plaats uit een inventarisatie van partijen die een rol spelen in de wijk. Zaken als wie de mogelijke gebruikers van het gebouw zijn en waaraan de wijkbewoners behoefte hebben, werden eerst in kaart gebracht. ‘Om dat helder te krijgen, organiseerden we verschillende workshops rond thema’s als culturele verschillen, ruimtegebruik, maar ook geloof. Zo ontdekten we dat er behoefte bestond aan gebedsruimtes, maar dat kon er maar één zijn omdat we beperkte ruimte hadden. Daar moet je samen met de bewoners uit zien te komen en dat is een interessante puzzel. De opbrengst van al dat vooroverleg is dat er een programma van eisen is ontstaan dat we heel goed in het gebouw konden inpassen waardoor het gebouw echt van de gebruikers dus van de buurtbewoners is geworden.’

Urban mining

De eerste stap in de strategie was dus inventariseren van de behoeftes in de wijk en bekijken of de wijkbewoners een rol konden spelen in het transformatieproces. Stap twee was uitzoeken of er binnen het beperkte budget mogelijkheden bestonden om de kosten van de transformatie te drukken. Het team van Boersma ontdekte dat er vlak achter de school een aantal woonblokken van Eigen Haard stonden die gesloopt zouden worden. Dat bracht het team op het idee van ‘urban  mining’. In samenwerking met een aantal studenten Bouwkunde van de Hogeschool van Amsterdam zijn de nog bruikbare bouwmaterialen in de te slopen panden geïnventariseerd, zoals kozijnen, wcpotten en wasbakken. Dat ging in goede samenwerking met de Rotterdamse aannemer Oranje die gespecialiseerd is in hergebruik van  bouwmaterialen. Via de ‘urban mining’-route kwamen de architecten ook op het pad van gebruikte kassen die in de gymzaal van de school verwerkt zijn als losse werk- en spreekruimtes. Lebo uit Amsterdam was uitvoerend aannemer. Dit bedrijf houdt kantoor in de wijk Slotervaart en wilde jongeren uit de wijk die maar moeilijk aan een baan komen een kans op werk geven. De jongeren zijn tijdens de transformatie door Lebo opgeleid in het aannemersvak en nu blijvend betrokken bij het onderhoud van Ru Paré en ander vastgoed uit de buurt. Ook op dit vlak komt het streven naar wederkerigheid van SW-SL in de aanpak van het projectteam naar voren.

Studenten aan de slag met Ru Paré

Hergebruiken als het 'nieuwe normaal'

Voor de hele transformatie was iets minder dan 6 ton beschikbaar. Meer dan de helft van dat bedrag ging op aan achterstallig onderhoud, nieuwe dakbedekking, installatiewerk en plaatsing van dubbel glas. Voor een krappe 3 ton is de transformatie uiteindelijk uitgevoerd, wat neerkomt op een kleine 175 euro per vierkante meter. ‘Maar ook als we over een dubbel zo groot budget hadden kunnen beschikken, was onze aanpak identiek geweest’, zegt Boersma. ‘Daar komt bij dat we dit project erg graag wilden doen, dus hebben we niet op een uurtje meer of minder gekeken; dat is onze bijdrage als het om wederkerigheid gaat. Waar het ons uiteindelijk om ging, was het leerproces van de transformatie meenemen naar volgende projecten. Belangrijkste leerpunten voor ons waren onder meer het ‘urban mining’-project. Dat kan je als architect wel willen maar als je vervolgens bereikt dat ook een Hogeschool er in mee wil gaan, dan kan je deze opvattingen én kennis direct breed delen. Wat we hier geleerd hebben, is dat hergebruiken van bouwmateriaal dat al beschikbaar is het ‘nieuwe normaal’ kan worden. Transformatie op zich gaat al over wat er is en als je daar voorhanden bouwmaterialen aan kunt toevoegen, dan is dat enkel maar winst.’

Benieuwd naar Elisabeth Boersma's visie over circulair bouwen?

Op 6 maart a.s. schuift Elisabeth aan als tafelvoorzitter van de interactieve break-out sessie C 'Circulair bouwen: dienen én verdienen'. Belangrijkste leerpunten van het project Ru Paré worden gedeeld en Elisabeth gaat graag de dialoog met u aan over dit ‘nieuwe normaal’ van zowel dienen als verdienen. Voor aanmelden of meer informatie: link naar het event.

Bron: ArchitectuurNL

Zijn BIM, BENG en BANG dé trends in architectuur?

De meeste architecten hebben waarschijnlijk een aantal belangrijke actuele thema’s op het netvlies waaraan ze dit jaar (verder) willen werken. Volgens het BNA Verdiepingsonderzoek zijn BIM (56%), BENG (42%), 3D modellering (40%) en persoonlijke effectiviteit (29%) dé dominante thema’s op dit moment. Maar boven deze onderwerpen hangt nog een grotere uitdaging; namelijk die van de veranderende rol van de architect. Dat is niet altijd even makkelijk en maakt misschien niet BANG, maar op z’n minst voor veel vakgenoten wel onzeker.

Helft van de architectenbureaus zet in op innovatie. Wanneer start u met circulair bouwen?

De veranderende rol van de architect

FuturA voerde een wetenschappelijk onderzoek uit over het werkveld van de architect in samenwerking met de Technische Universiteit Delft, de Radboud Universiteit Nijmegen en de BNA. Daaruit blijkt dat de veranderende rol van de architect belangrijke beslissingen en uitdagingen met zich meebrengt: architecten dienen na te denken over welke rol en positie zij willen innemen in een ontwerpproces waarbij multidisciplinaire teams ontstaan bestaande uit vele andere specialisten zoals adviseurs, sociologen en economen. Hoe worden complexere vragen van opdrachtgevers beantwoord? Ontwikkelingen die geen architectenbureau kan negeren. Groot of klein.

Al klaar voor levensduur-denken?

Een van die vragen gaat over het nemen van verantwoordelijkheid. Die van de verschuiving van investeringsgericht-denken naar meer levensduurgericht-denken. Daarmee raken we een ander ‘hot topic’ aan binnen de bouw, maar eigenlijk in de gehele economie, namelijk het circulaire denken. Uit de BNA Conjunctuurmeter 2017 blijkt dat 46% van de architectenbureaus de komende jaren extra willen inzetten op innovatie. Circulair bouwen, digitalisering, ontwerpkwaliteit en samenwerking zijn daarbij speerpunten. Een mooi voornemen.

Van voornemen naar de praktijk

Voor Kingspan is circulair bouwen geen voornemen meer, maar een onderdeel van onze duurzaamheidsmissie. We introduceerden onlangs het circulaire gevelsysteem Dri-Design en organiseerden in november 2017, speciaal voor architecten, het event ‘Circulair bouwen’ bij Circl in Amsterdam. Het was een goede interactieve dag (bekijk de aftermovie) waarbij ook de vraag werd gesteld of we bij ons tweede event ook uitvoerende partijen willen uitnodigen, zodat we de discussie wat breder kunnen trekken. Het ontwerp is namelijk stap één, maar hoeveel blijft in de praktijk nog overeind van de circulaire of duurzame plannen? En hoe kunnen we dan concreet de opdrachtgever overtuigen met een logische businesscase?

Save the date: 6 maart 2018

Daarom organiseren we op dinsdag 6 maart ons tweede circulaire event genaamd ‘Circulair Bouwen, hoe dan?’. Een kosteloos kennisevent voor architecten, projectontwikkelaars en aannemers. In het bekende BlueCity in Rotterdam gaan we door met deze praktische kant. Keynotes van onder andere circulaire doeners Bas van de Westerlo van C2C Expolab en Jan Jongert van SuperUse studios combineren we met break-out sessies met alle aanwezigen. Dit zal zeker leiden tot inspiratie en nieuwe inzichten over de meer praktische kant van circulair bouwen, andere businessmodellen en meer levensduurgericht-denken in plaats van investeringsgericht denken. Daarnaast is er volop gelegenheid tot netwerken met elkaar, want circulair bouwen doen we vooral samen.

Het eerste event was binnen 4 dagen volgeboekt! Er zijn omwille van de locatie slechts 150 plaatsen beschikbaar, dus wilt u dit jaar inzetten op innovatie meld u dan snel aan!

[ Aanmelden voor het event op 6 maart ]


Veel aandacht voor circulariteit tijdens de Dutch Design Week 2017

Veel aandacht voor circulariteit tijdens de Dutch Design Week 2017

De Dutch Design Week (DDW) 2017 in Eindhoven is nog maar net voorbij. Met 335.000 bezoekers en 2.600 designers is het inmiddels een Europees event op topniveau. Het thema dit jaar was ‘Stretch’. Een zoektocht naar uitersten in de positieve zin van het woord. Directeur van de DDW, Martijn Paulen, verwoordde het als volgt: “Designers werken graag samen, op zoek naar de randen van wat mogelijk is, ze stretchen. Eigenlijk zijn het allemaal wereldverbeteraars, professionele idealisten die proberen onze wereld een stukje vooruit te helpen. De wereld mooier, duurzamer, socialer, gezonder, praktischer en minder eenzaam te maken.”

Circulair Bouwen op de DDW met 100% geleende materialen
Een logisch gevolg van dit thema was de ruime aandacht voor duurzaamheid, hergebruik, verantwoord en circulair bouwen en produceren. Het ultieme symbool hiervan een gebouw dat bestond uit 100% geleend materiaal. Dit zogenaamde People’s Pavilion werd ontworpen door Overtreders W en bureau SLA. Diverse leveranciers en producenten leenden materialen om het ontwerp te realiseren. Heipalen, houten balken, gevelelementen, glazen dak, plastic bekleding, letterlijk alles werd voor 9 dagen geleend en na afloop van de DDW weer terugbezorgd of opgehaald door de oorspronkelijke gevers. Het gehele gebouw is gerealiseerd zonder te schroeven, lijmen, boren of zagen. Tijdens de DDW werd het People’s Pavilion ingezet voor allerlei bijeenkomsten.

Gebouwen ontmantelen en hergebruiken
Een van die bijeenkomsten was de lancering van het Urban Mining Collective, een collectief van bouw of aan de bouw gerelateerde bedrijven en o.a. ABN AMRO. Samen werken ze aan het hergebruik van bouwmaterialen. Initiatiefnemer is New Horizon, een bedrijf dat gebouwen ontmantelt met behoud van de waarde van grondstoffen en materialen. Zij leverden een belangrijke bijdrage aan de realisatie van CIRCL, het duurzame paviljoen van ABN AMRO waar het Circulair Bouwen event van Kingspan op dinsdag 21 november plaatsvindt.

Is de cirkel rond?
Urban mining als onderdeel van circulair bouwen is hot en een prachtig resultaat daarvan is op 21 november te bewonderen in CIRCL. Deelnemers aan het event Circulair Bouwen zullen daar onder andere zien hoe de materialen unieke ruimte-scheidende wanden hebben opgeleverd. Evenals onderdelen van de basis elektra-installatie en de 1.600 vierkante meter designvloer.

Op 21 november vond bij CIRCL het eerste Circulair Bouwen event plaats georganiseerd door Kingspan Geïsoleerde Panelen. Architecten & Projectontwikkelaars van harte welkom om zich te laten inspireren door topsprekers zoals Bas van de Westerlo en ir. Elisabeth Boersma. Het evenement was binnen enkele dagen volgeboekt. Begin 2018 volgt een tweede evenement over dit actuele thema. Laat uw gegevens achter op www.circulair-design.nl/event. We houden u dan op de hoogte van de nieuwe datum.

Update: deze nieuwe datum is 6 maart 2018, locatie BlueCity, Rotterdam.


Europa maakt kennis met circulair gevelsysteem Dri-Design

Esthetisch ontwerp met duurzame gedachte

Kingspan Geïsoleerde Panalen brengt het circulaire gevelbekledingssysteem Dri-Design op de Europese markt. In de VS was het product al een succes. De Europese uitrol start in Nederland, dat bekend staat om de vooruitstrevende architectuur. Dri-Design slaat een brug tussen esthetisch verantwoord design en circulair denken. Olaf Sleutjes is als business development manager nauw betrokken bij deze lancering. Een introductie aan de hand van 7 vragen.

Wat is Dri-Design precies?

“Dri-Design bestaat uit een metalen cassettesysteem dat gebruikt wordt voor een esthetische afwerking van gevels. De cassettes zijn verkrijgbaar in verschillende vormen, kleuren en materialen. De aluminiumvariant is te voorzien van een hoogwaardige, duurzame polyester poedercoating die ervoor zorgt dat het product lang meegaat.”

Voor wie is het bedoeld?

“Het systeem is voor iedereen die een buitengevel wil die voldoet aan een vrije esthetische uitstraling. Hiermee bedoel ik een goede variatie in lijnenspel, afwerking, vormen, structuren en materialen. Daarnaast moet het architecten aanspreken die zich met circulaire economie bezighouden. De cassettes zijn eenvoudig te hergebruiken. Ze zijn gemaakt van natuurzuivere grondstoffen. Gebruikers kunnen kiezen uit gepoedercoat of geanodiseerd aluminium, roestvrij staal, corten staal, zink of koper.”

Kingspan profileert zich als een bedrijf waar duurzaamheid hoog in het vaandel staat. Op welke manier draagt dit product hieraan bij?

“In de circulaire economie wordt uitgegaan van een natuurlijke en technische kringloop. Op Dri-Design is de laatste vorm van toepassing. We creëren een gesloten kringloop. Cradle-to-cradle dus. Het uitgangspunt is dat productonderdelen op kwalitatief hoogwaardig niveau hergebruikt kunnen worden. De economische waarde blijft zoveel mogelijk behouden. De combinatie van de cassettes en het QuadQore Karrier sandwichpaneel maakt een snelle en eenvoudige montage en demontage mogelijk. Alle type cassettes zijn zo ontworpen dat ze rechtstreeks op het paneel te monteren zijn. Met een lambdawaarde van 0,018 W/m.K staat het Karrier sandwichpaneel garant voor zeer hoge isolatiewaardes en een hoge luchtdichtheid. De hoge isolatiewaardes maken het gebruik van dunnere panelen mogelijk, met minder gebruik van grondstoffen. Bovendien zijn er minder transportbewegingen nodig. Hiermee beperk je de CO2-uitstoot. Op alle punten is Dri-Design dus een zeer duurzaam product.”

Wat maakt dit product zo speciaal voor architecten?

“Het sluit in mijn ogen aan bij het bouwen van de toekomst. De opkomst van de circulaire economie en de BENG-norm zorgen ervoor dat architecten de begrippen duurzaamheid en esthetiek steeds meer met elkaar moeten verweven. Dri-Design sluit hierop aan. Als architect heb je namelijk de mogelijkheid om een hoogwaardige esthetiek te combineren met een duurzaam ontwerp. Omdat de cassettes verkrijgbaar zijn in verschillende uitvoeringen en materialen heb je een maximale ontwerpvrijheid. Bovendien is het systeem toepasbaar op zowel renovatie als nieuwbouw.”

Waarin is Dri-Design onderscheidend van andere gevelsystemen?

“Het onderscheid zit op drie punten: de hoogwaardige kwaliteit door de volledig geautomatiseerde productie, de directe applicatie en de combinatie met het QuadCore Karrier sandwichpaneel. Dri-Design is tot twee keer sneller te installeren dan vergelijkbare systemen. Dankzij het gepatenteerd design worden de cassettes sluitend aan elkaar gekoppeld. Veel bouwbedrijven komen handjes tekort. Door de snelle installatie heb je minder mankracht nodig. Dit scheelt in de kosten waardoor goedkoper bouwen mogelijk is.”

Gevelvervuiling is een lastig probleem op veel gebouwen. Hoe lost dit systeem dat op?

“Regenwater dat niet op een goede manier afgevoerd wordt, neemt vuil mee en laat strepen achter op een gevel. Bij andere gevelbekledingssystemen loopt water langs de gevel naar beneden. Vuil volgt deze waterloop. Zo ontstaan plekken waar vuil zich ophoopt. De Dri-Designcassettes bevatten een geïntrigeerd gootsysteem. Het water loopt dus rechtstreeks van de cassettes af. Je zou dit water zelfs ecologisch kunnen hergebruiken voor bijvoorbeeld zuivering of irrigatie.”

Is er variatie mogelijk tussen verschillende cassettes?

“Er komen vier varianten op de markt. Iedere versie heeft zijn eigen karakteristieke eigenschappen. Zo kent het type Flat zich door een vlak vormgegeven cassette met een egale look. De Tapered-variant is voorzien van een overhellend of terug hellend front dat in iedere gewenste richting kan worden gedraaid. Variatie met verschillende diepten en schuinten is mogelijk. Wie diepte wil toevoegen aan een ontwerp, opteert voor de cassettes van het type Shadow. Je krijgt dan meer textuur en een dynamische variatie in patronen. De Perforated-variant biedt de mogelijkheid om ieder gewenst digitaal beeld om te zetten in een geperforeerde gevelwand. De afbeeldingen worden met behulp van computertechniek omgezet in een perforatiepatroon. Door te variëren met afmeting en locatie van de perforaties ontstaan er contrasterende delen. Hiermee wordt een afbeelding gevormd.”